Ultra na świecie: Prokletije SkyUltra – ekstremalny bieg w Górach Przeklętych

Są takie góry na naszym Starym Kontynencie, gdzie jak się dobrze poszuka, to znajdzie się jeszcze niezdobyty szczyt. Góry, w których możemy poczuć się jak Tytus Chałubiński w Tatrach 150 lat temu. Góry, w których czasem przez kilka dni można spotkać tylko samotnego pasterza. Które nie mają dokładnych map, a te, które istnieją – stare wojskowe jugosłowiańskie, albańskie i rosyjskie oraz oparte na nich nowe wydawnictwa – pełne są błędów, a poruszanie się w terenie wymaga doskonałej orientacji i doświadczenia.

Pasmo to po serbsku, czy też czarnogórsku (języki dawnej Jugosławii to temat na osobny artykuł) nazywają się Prokletije, czyli Góry Przeklęte. To samo znaczenie ma albańska nazwa Bjeshkët e Nemuna. Spotyka się też nazwy Alpy Albańskie i Góry Północnoalbańskie, choć leżą na pograniczu trzech państw: Albanii, Czarnogóry i nie przez wszystkich uznawanego Kosowa, które Serbia wciąż uważa za swoją część.

Prokletije wchodzą w skład Gór Dynarskich, łańcucha ciągnącego się przez znaczną część Półwyspu Bałkańskiego. Ich najwyższy szczyt – położony w Albanii Maja Jezerce (2694 m n.p.m.) – jest jednocześnie najwyższym punktem Gór Dynarskich. Niżej podpisany ma na swoim koncie kilka pierwszych znanych wejść wspinaczkowych na prokletijskie wierzchołki. Albańska Maja Lagojvet (2540 m n.p.m.) mogła być do 2009 roku najwyższym niezdobytym szczytem Europy, choć według pewnych informacji może byli na niej Niemcy w latach 30. XX wieku...

Dzikość i niedostępność Prokletijów wynika nie tylko z ukształtowania terenu, ale również z trudnej historii tego zakątka Europy. Do lat 90. ubiegłego wieku Albania była krajem zamkniętym, a granica od strony Jugosławii również była pilnie strzeżona. Dopiero po zakończeniu konfliktu kosowskiego i uspokojeniu się sytuacji w ostatniej dekadzie ubiegłego wieku okolica ta zaczęła być sporadycznie odwiedzana przez zagranicznych górołazów.

Od 2015 roku w dolinie Grbaja w czarnogórskiej części masywu stowarzyszenie Skyrunning Serbia organizowało trudny bieg w stylu wertykalny kilometr: cały czas w górę, z przewyższeniem ok. 1000 m na dystansie 3 km. 15 sierpnia 2020 roku, dzięki temu samemu organizatorowi, po raz pierwszy rozegrane zostaną dwa dłuższe biegi skyrunningowe: Prokletije SkyRace (30 km/2150 m+) i Prokletije SkyUltra (50,6 km/4400 m+). Trasy obydwu przebiegać mają częściowo po granicy z Albanią.

Organizatorzy zapowiadają Prokletije SkyUltra jako „brutalny bieg na pograniczu formuły Sky Extreme”, a więc porównywalny z najtrudniejszymi europejskimi zawodami skyrunningowymi.

TRASY

Start obydwu dystansów znajduje się w miejscowości Gusinje, na wysokości ok. 1000 metrów n.p.m. Stąd rozchodzą się dwie najważniejsze doliny czarnogórskich Prokletijów: Ropojana i Grbaja.

Trasa SkyUltra, po półtora kilometra płaskiej rozbiegówki, wspina się stromo wschodnimi zboczami Ropojany na wysokość ponad 2100 m n.p.m., skąd jeszcze stromiej spada do położonej w tej dolinie wsi Vusanje. Stąd 3,5-kilometrowy płaski odcinek prowadzi do wspaniałych krasowych wywierzysk zwanych Ali-Pašini Izvori (Źródła Ali Paszy) na 17. km biegu. Z nich ponownie wbiegamy na ponad 2100 m n.p.m. w masyw Karanfili (po serbsku Goździki), w którym będą do pokonania skalne odcinki „na czterech łapach”. Stamtąd czeka nas prawdopodobnie najtrudniejszy technicznie zbieg do Grbaji (ok. 27. km).

Z niej wznosi się kolejne długie podejście. Przez Volušnicę wchodzimy na Talijankę i Popadiję na granicy z Albanią, znów przekraczając 2000 metrów n.p.m. Po krótkim zbiegu i kolejnym podejściu osiągamy najwyższy punkt trasy na szczycie Veliki Trojan (2190 m n.p.m., 40. km biegu), znów na czarnogórsko-albańskiej granicy. Z niego, już właściwie cały czas zbiegamy do mety w Gusinju.

Prokletije SkyUltra o parametrach 50,6 km/4400 m+ ma 3 punkty ITRA, a w górskiej skali trudności ITRA ma 12 pkt. (dla porównania, Bieg Ultra Granią Tatr ma ich 9). Prokletije są górami podobnymi do Tatr, jednak możemy tam zapomnieć o wygodnie wyłożonych równymi kamieniami szlakach i należy spodziewać się znacznie wyższych trudności technicznych. Limit czasu na mecie wynosi 16 godzin. Limity pośrednie: Grbaja 27 km – 8 h, Popadija 33 km – 10:30, Trojan 40 km – 13 h. Na trasie jest 5 punktów żywieniowych, w tym duży posiłek i przepak w Grbaji. Niedługo po starcie jest dodatkowy punkt z samą wodą, a później po drodze są jeszcze źródła.

Mapa trasy

SkyRace omija pierwszą dużą górę biegu ultra, prowadząc z Gusinja wprost na Karanfili (8. km). Zbieg do Grbaji (12. km) i podejście na Popadiję (17. km) są identyczne, jak na trasie ultra. Stąd roztaczają się najpiękniejsze widoki na Karanfili i albańską część Prokletijów, z górującą nad otoczeniem Maja Lagojvet. Z Popadiji trasa SkyRace zbiega prosto do Gusinja (30. km).

SkyRace o parametrach 30 km/2150 m+ ma 2 punkty ITRA, a w górskiej skali trudności ITRA jest wyceniony na 9 pkt. Limity czasowe: 6 km (Vezirova brada) – 1:45, Grbaja (12 km) – 4 h, Popadija (17 km) – 6:30, 26 km (Šume Rahine) – 8:30, Gusinje (meta 30 km) – 9:15. Na trasie są 3 punkty żywieniowe.

Mapa trasy

Wyposażenie obowiązkowe to: folia NRC, kurtka przeciwdeszczowa i przeciwwiatrowa, telefon, kubek i gwizdek. Na SkyUltra dodatkowo czołówka (można dać na przepak) i GPS.

Strona biegu po serbsku

I po angielsku

TERMIN I ZAPISY

Biegi zostaną rozegrane w sobotę 15 sierpnia 2020 roku. Obydwa dystanse startują wspólnie z Gusinja o godz. 7. Odbiór pakietów i odprawa odbędą w bazie zawodów w Vusanju 14 sierpnia. Przy odbiorze pakietu należy okazać zaświadczenie lekarskie o zdolności do udziału w biegu, nie starsze niż rok.

Zapisy rozpoczęły się w grudniu ubiegłego roku i potrwają do 13 lipca lub do wypełnienia limitu liczby uczestników – 299 na SkyRace i 99 na Sky Ultra. Wpisowe do 16 czerwca wynosi odpowiednio 3500 dinarów (30 euro) i 2000 dinarów (17 euro), a po tej dacie 4600 dinarów (39 euro) i 3000 dinarów (25 euro).

DOKUMENTY

Wymagany dokument przy wjeździe do Czarnogóry i przejeździe przez kraje tranzytowe to dowód osobisty lub paszport. Do Serbii można wjechać na dowód na 90 dni. W Czarnogórze przy pobycie ponad 30-dniowym wymagany jest paszport.

WYJAZD

Na miejsce warto wybrać się własnym samochodem. Na dojazd ze środkowej Polski trzeba liczyć półtora do dwóch dni, ale warto połączyć udział w zawodach z bałkańskimi wakacjami.

Do Podgoricy, stolicy Czarnogóry, można bezpośrednio dolecieć LOT albo Wizz Air z Warszawy (ok. 800 zł w obie strony) lub nieco taniej z przesiadką w Wiedniu, liniami austriackimi i czarnogórskimi. Na miejscu działa transport autobusowy. Najkrótsza droga z Podgoricy do Gusinja prowadzi górską drogą przez Albanię, niedawno w całości wyasfaltowaną. Miejscowe busiki kursują jednak prawdopodobnie tylko do ostatnich wsi przed albańsko-czarnogórską granicą i dalej być może trzeba łapać stopa do przejścia granicznego Bashkim-Grnčar i dalej do Gusinja. Pewniejszy jest więc dojazd naokoło przez Czarnogórę.

POBYT

W dolinie Grbaja znajduje się schronisko należące do klubu PD Radnički z Belgradu z piętrowymi łóżkami we wspólnej sali (konieczna wcześniejsza rezerwacja), a także Eko-Katun z noclegami w bungalowach po ok. 10 euro za noc od osoby. Przy obydwu tych miejscach można rozbić namiot (ok. 2 euro za noc od osoby). W Eko-Katunie znajduje się niedroga restauracja z prostymi, dobrymi bałkańskimi daniami. W Gusinju można znaleźć hotele i kwatery prywatne. Ceny noclegów i artykułów spożywczych w sklepach są podobne, jak w Polsce.

POGODA

Kontynentalno-śródziemnomorski klimat Prokletijów zapewnia ciepłe lato z ponad połową dni słonecznych. W sierpniu u podnóża gór (na wysokości ok. 850 m n.p.m.) średnia dzienna temperatura wynosi 26 stopni Celsjusza, a nocna 13 stopni. Wysoko w górach jest odpowiednio chłodniej. Jak to w górach, musimy być jednak przygotowani na gwałtowne załamania pogody i zdarzające się kilkudniowe opady deszczu.

INNE BIEGI W OKOLICY

Stowarzyszenie Skyrunning Serbia organizuje biegi górskie na terenie zarówno Serbii, jak i Czarnogóry. Oprócz Prokletije SkyTrail i SkyUltra, w jego kalendarzu na 2020 rok znajdują się:

Avala Night Sky Trail (10 km/550 m+) 1 lutego w Czarnogórze, już się odbył,

Ultra Trail Stara Planina (13 km/750 m+, 34 km/2300 m+, 64 km/2650 m+, 99 km/4000 m+) 5-7 czerwca w Serbii,

Sinjavina Sky Race (32 km/2000 m+) 12 września w Czarnogórze.

Wszystkie te biegi, jak również imprezy z poprzednich lat, których jeszcze nie ma w kalendarzu na bieżący rok, można znaleźć na stronie Skyrunning Serbia:

​

Kamil Weinberg