21-letnia historia 1. Pułk Strzelców Podhalańskich to tysiące żołnierzy, setki podoficerów, dziesiątki oficerów i dokładnie 10 dowódców. To właśnie ich pamięci jest poświęcony górski półmaraton Runek Run podczas 10. TAURON Festiwalu Biegowego.
Pułk powstał w 1918 roku, a rozformowano go po kampanii wrześniowej II Wojny Światowej. Jego kontynuatorem był też 1. Pułk Strzelców Podhalańskich Armii Krajowej działający tuż pod koniec wojny (wrzesień 1944 – styczeń 1945).
Zdjęcia: Poświęcenie Sztandaru 1. Pułku Strzelców Podhalańskich przez Prezydenta Ignacego Mościckiego
1. Pułk Strzelców Podhalańskich brał udział w działaniach wojennych zarówno w końcówce I Wojny Światowej, w wojnie polsko–bolszewickiej, jak i we wspomnianej II Wojnie Światowej.
W czasach pokoju w pułku było 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i szeregowców. Pierwszym i dowódcą był kapitan Juliusz Siwak. Objął to stanowisko po powrocie z frontu włoskiego z I WŚ.
Po dwóch miesiącach jego miejsc zajął pułkownik Kazimierz Horoszkiewicz i pod jego dowództwem pułk brał udział w wojnie polsko–bolszewickiej. Karierę wojskową zaczął w armii Austro–Węgier. 1 listopada 1918 roku został przyjęty do Wojska Polskiego. A od stycznia 1919 roku po mianowaniu przez Józefa Piłsudskiego dowodził 1. PSP. Jego żołnierze brali udział w wyprawie kijowskiej w kwietniu 1920 roku i zajęciu Kijowa.
Kolejne ważne walki z udziałem żołnierzy z Sądecczyzny to bitwa o Brześć nad Bugiem, kontruderzenie znad Wieprza czy bitwa niemeńska (jednym z sukcesów 1 ppodh. było opanowanie umocnień między fortami 5 i 6 twierdzy Grodno).
Po wygranej wojnie polsko–bolszewickiej nastały czasy pokoju. W Międzywojniu pułk miał sześciu dowódców – pułkownika Jerzego Dobrodzickiego....
pułkownika Franciszka Włada,...
pułkownika Witolda Wartha...
... pułkownika Kazimierza Janickiego...
pułkownika Zygmunta Krudowskiego i pułkownika Kazimierza Aleksandrowicza. Byli odpowiedzialni za szkolenie oficerów, gotowość bojową, całokształt wyszkolenia, służbę gospodarczą i wewnętrzną pułku.
II Wojna Światowa zastała pułk pod dowództwem pułkownika Alfreda Krajewskiego. W wojsku służył 31 lat – zaczynał już w 1914 roku w Legionach Polskich. Dowódcą pułku został w lutym 1938 roku. Po wybuchu wojny bronił ojczyzny w rejonie Wysowej. 10 września został dowódcą 24 Dywizji Piechoty w składzie Armii „Karpaty”. W 1. ppodh jego miejsce zajął wówczas major Marian Serafiniuk. Jego służba zaczęła się jeszcze w armii Austro–Węgier. Jest jednym z tych żołnierzy, którzy w polskim wojsku całe życie spędził właśnie w 1. Pułku Strzelców Podhalańskich. Zaczynał od dowództwa kompanii karabinów maszynowych. Brał z nią udział w wojnie polsko-bolszewickiej i m.in. w wyprawie na Kijów. W 1922 roku zdecydował się zostać oficerem zawodowym. Po krótkich pobytach w innych jednostkach wojskowych wrócił do pułku i dowodził nim od 10 września. Krótko, bo zaledwie dziewięć dni – 19 września w Rzęsnej Ruskiej k. Lwowa dostał się do niewoli niemieckiej. Lata wojny spędził w oflagach. Po jej zakończeniu wrócił do Nowego Sącza.
Podczas kampanii wrześniowej batalionu pułku osłaniały nadgraniczne rejony w dolinach Popradu, Białej i Ropy. 5 września II batalion walczył w obronie Nowego Sącza, a później w rejonie Bobowej, gdzie został odcięty i jeszcze stoczył bitwę pod Szymbarkiem, po czym schronił się w górskich lasach. Pozostałe dwa bataliony 8 września rozpoczęły odwrót na wschód w kierunku Lwowa. 10 września broniły linii Sanu w rejonie Ulucza. Z 11 na 12 września poniosły duże straty w rejonie Birczy. Ostatni bój stoczyły 18 września pod Rzęsną Ruską.
Dowódcy 1 pułku strzelców podhalańskich są uhonorowani na tablicy pamiątkowej w kościele św. Kazimierza w Nowym Sączu – warto odwiedzić to miejsce w drodze do Krynicy-Zdroju.
***
8 września w Krynicy-Zdroju wystartuje Runek Run 22 km - górski półmaraton o Puchar 1 Pułku Strzelców Podhalańskich. Ta konkurencja 10. TAURON Festiwalu Biegowego będzie okazją do przypomnienia bohaterskich czynów sądeckich żołnierzy i zasług dla wolnej Sądecczyzny i Polski.
W miasteczku 10. TAURON Festiwalu Biegowego stanie m.in. wystawa historycznych fotografii, na mecie uczestnicy konkurencji będą mogli spróbować wojskowej grochówki.
Patronat nad Runek Run – biegiem górskim o Puchar 1. Pułku Strzelców Podhalańskich objęły Ministerstwo Obrony Narodowej i Wojsko Polskie.
AK
fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Zadanie publiczne jest współfinansowane ze środków Ministerstwa Obrony Narodowej
